Thị trường bưu chính, chuyển phát Việt Nam bứt phá với tốc độ tăng trưởng trung bình 23% mỗi năm trong 5 năm qua. Tuy nhiên, đà tăng trưởng này có dấu hiệu chững lại vào năm 2023 khi doanh thu chỉ tăng 9,3% so với năm 2022, và đạt 58.900 tỷ đồng.
Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử (EC) là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của ngành bưu chính và chuyển phát nhanh trong nước, đặc biệt là dịch vụ giao hàng B2C. Nhu cầu mua sắm online tăng cao dẫn đến sản lượng bưu gửi phục vụ riêng mảng đơn hàng TMĐT tăng vọt. Cụ thể, doanh thu dịch vụ gói, kiện thương mại điện tử tăng trưởng hơn 1,5 lần so với dịch vụ bưu chính truyền thống, đóng góp 64% tổng doanh thu và chiếm tới 75% tổng sản lượng bưu gửi năm 2023.
Tiềm năng của thị trường chuyển phát nhanh và bưu kiện mở ra cơ hội cho nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia thị trường. Nhưng cũng làm gia tăng sự cạnh tranh giành thị phần khốc liệt giữa các đơn vị trong ngành trong thời gian qua. Hiện toàn ngành có hơn 700 doanh nghiệp bưu chính (cả truyền thống và công nghệ). Trong đó, Top11 doanh nghiệp dẫn đầu ngành chuyển phát trong nước (không bao gồm phân khúc chuyển phát quốc tế) chiếm đến 90,5% thị phần; miếng bánh 9,5% thị phần còn lại do hơn 690 doanh nghiệp nhỏ khác chia nhau. Ngay cả thị phần các doanh nghiệp Top đầu cũng biến động không ngừng.
Kể từ năm 2022, Viettel Post vươn lên dẫn đầu ngành, và theo ước tính của Vietdata, thị phần của Viettel Post tiếp tục tăng lên 17,2% trong năm 2023. Shopee Express nhanh chóng đuổi kịp với các “ông lớn”, vượt qua Vietnam Post trong năm 2023 và nắm trong tay với 15,7% thị phần, giữ vị trí thứ 2. Theo đó, GHTK giữ vị trí thứ 3 với 14,5% thị phần, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng có phần chững lại. J&T Express và GHN bứt phá mạnh mẽ, liên tục thu hẹp khoảng cách với các đối thủ, đạt lần lượt là 10,6% và 7,91% thị phần năm 2023. Nhóm doanh nghiệp bưu chính truyền thống như Vietnam Post và EMS gặp khó khăn trong việc duy trì thị phần, chỉ còn lần lượt 13,8% (xếp vị trí thứ 4) và 3,05% thị phần do sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ mới. Miếng bánh còn lại là các doanh nghiệp chuyển phát nhỏ (Ninja Van, BEST Express, Nhất Tín Express, 247Express…), và các đơn vị chuyển phát thuộc các sàn thương mại điện tử khác (TikiNOW, Sendo Express, Lazada Express...).
Bên cạnh sự cạnh tranh về giá dịch vụ, thì việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng logistics, số hóa dịch vụ và nâng cấp công nghệ của các phương tiện giao hàng và yếu tố then chốt để duy trì và/hoặc nâng cao lợi thế cạnh tranh của các “players” trong ngành.
Vietnam Post (VNPost)
“Sự chậm trễ nắm bắt xu hướng chuyển dịch của thị trường, chậm trễ trong việc triển khai ứng dụng công nghệ, và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao trong khâu logistics, kinh doanh dịch vụ, sản phẩm số,...” là những yếu tố làm Vietnam Post - một đơn vị từng là "ông lớn" thống trị ngành bưu chính Việt Nam với lợi thế của một tổng công ty nhà nước - đang dần đánh mất thị phần trong những năm qua. Đây là những điểm được chính doanh nghiệp chỉ ra trong báo cáo đánh giá kết quả sản xuất kinh doanh của mình.
Cụ thể, doanh thu dịch vụ bưu chính chuyển phát của Vietnam Post liên tục giảm dần trong những năm gần đây, và ước còn 8.100 tỷ đồng trong năm 2023 (trên tổng doanh thu của công ty mẹ là 14.400 tỷ đồng). Theo đó, thị phần doanh thu dịch vụ bưu chính chuyển phát của Vietnam Post giảm từ 20,36% (2021) còn 13,8% (2023).
Viettel Post
Viettel Post cũng từng là một đơn vị thành viên của Tập đoàn nhà nước, nhưng ngược với bức tranh “xám màu” của Vietnam Post, Viettel Post tăng trưởng mạnh mẽ sau cổ phần hóa. Nhờ linh hoạt, nắm bắt tốt xu hướng thị trường, chiến lược sáng tạo, mở rộng chuỗi cung ứng, hợp tác mạnh mẽ với khách hàng B2B và thu hẹp mảng kinh doanh bán lẻ, Viettel Post tối ưu hóa nguồn lực, gia tăng thị phần lên vị trí dẫn đầu toàn ngành.
Năm 2023, Viettel Post ghi nhận một số điểm sáng trong hoạt động kinh doanh, tuy doanh thu hợp nhất ghi nhận giảm 9,3% so với cùng kỳ, nhưng doanh thu cung cấp dịch vụ (chủ yếu là bưu chính, chuyển phát) vẫn tăng 12,1% đạt 10.140 tỷ đồng. Theo đó, thị phần bưu chính của Viettel Post tăng từ 16% (2021) lên 17.2% (2023)
SPX Express (Shopee Express)
Shopee Express, là đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ chuyển phát nhanh, được quản lý bởi sàn TMĐT Shopee, “sinh sau đẻ muộn” so với nhiều thương hiệu chuyển phát nhanh trên thị trường hiện nay, nhưng đạt tốc độ tăng trưởng ấn tượng. Ra đời vào năm 2020, nhưng đến nay Shopee Express đã có trong tay 15,65% thị phần toàn thị trường (tăng so với mức 7,84% năm 2021), với doanh thu năm 2023 đạt gần 9.300 tỷ đồng, tăng 12,9% so với năm trước, nhanh chóng vươn lên chiếm lĩnh thị trường ở vị trí thứ 2 (chỉ xếp sau Viettel Post).
Vào ngày 01/08/2023, Shopee Express chính thức đổi tên thành SPX Express và sở hữu tổng cộng 770 điểm dịch vụ trãi dài khắp tỉnh thành trong cả nước, đồng thời hợp tác chuyển phát cho gần 130 đơn vị ngoài hệ sinh thái của Shopee.
Giao hàng tiết kiệm (GHTK)
Thành lập từ năm 2013, Giao hàng Tiết Kiệm (GHTK) là cũng một cái tên nổi bật, hiện đang nắm giữ thị phần số 3 trên thị trường chuyển phát nhanh Việt Nam. Đặc biệt, GHTK dẫn đầu thị phần trong phân khúc phục vụ chuyển phát cho thương mại điện tử (eLogistics); chuyên cung cấp dịch vụ giao hàng tận nơi (Last-Mile Delivery) và thu tiền tận nơi (Cash-on Delivery) cho các cửa hàng và doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến.
Ưu thế của GHTK là tốc độ nhanh, giá cước cạnh tranh, và đặc biệt là tư duy phục vụ linh hoạt trên nền tảng công nghệ. Ngoài ra, thương hiệu có độ phủ sóng tại 63 trung tâm tỉnh thành trên cả nước với quy mô hơn 1.000 trung tâm vận hành và 550 chi nhánh.
Mặc dù GHTK vẫn mang về trên dưới 8.500 tỷ đồng và lãi vài trăm tỷ đồng mỗi năm, nhưng GHTK cũng đang đối mặt với một số thách thức trong việc duy trì đà tăng trưởng và thị phần. Năm 2023, mặc dù doanh thu chỉ giảm nhẹ 1,3% so với năm trước, nhưng thị phần của doanh nghiệp này đã từ 16% (2022) xuống còn 14,5%.
J&T Express
J&T Express là một đơn vị gia nhập thị trường “muộn” so với các “ông lớn” khác trong ngành (chính thức hoạt động từ 2018). Nhưng với lợi thế là đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài, và có kinh nghiệm và thị phần lớn trong lĩnh vực chuyển phát ở các quốc gia khác, J&T Express đã không ngừng đầu tư vào công nghệ và hạ tầng, mở rộng mạng lưới, và nhanh chóng gia tăng thị phần tại Việt Nam.
Năm 2023 đánh dấu bước tiến vượt bậc của J&T Express khi ghi nhận doanh thu tăng 51,6% so với năm trước, đạt hơn 6.000 tỷ đồng. Nhờ đà tăng trưởng mạnh mẽ này, J&T Express, nắm trong tay thị phần ấn tượng 10,63%. Và đáng chú ý hơn cả, đây là năm đầu tiên J&T Express ghi nhận lợi nhuận sau thuế dương kể từ khi tham gia thị trường Việt Nam.
Giao hàng nhanh (GHN)
Giao hàng nhanh (GHN) là một thương hiệu khác trong Top6 thị phần của thị trường bưu chính và chuyển phát Việt Nam. Nhờ chiến lược mở rộng mạng lưới bưu cục lên hơn 900 điểm trên cả nước, cùng việc nâng cấp hệ thống đã góp phần tạo nền tảng vững chắc cho sự bứt phá của GHN.
GHN là một trong số ít các doanh nghiệp có sự tăng trưởng doanh số mạnh và ổn định kể từ sau dịch COVID-19 đến nay. Cụ thể doanh thu 2021 - 2023 tăng lần lượt là 26%, 48% và 28,5% so với năm liền trước. Theo đó, thị phần GHN đã dần vượt qua EMS (một đơn vị thành viên của Vietnam Post, chuyên mảng chuyển phát nhanh, từng thuộc Top6 thị phần thị trường chuyển phát năm 2021). Hiện tại, GHN đang nắm giữ 7,91% thị phần (tăng so với mức 5,44% của 2021).
Ngoài ra, các doanh nghiệp trong Top7-11 (gồm EMS, Ninja Van, BEST Express, 247Express, Nhất Tín Express) có quy mô doanh số cách khá xa so với Top6 kể trên. Quy mô doanh thu mỗi “ông” dao động khoảng 700-1800 tỷ đồng/năm, và đều sụt giảm trong năm 2023. Tổng thị phần của nhóm này ước khoảng 10,8%. Cụ thể,
Trước những biến động của thị trường, EMS ghi nhận sự sụt giảm 19,6% doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ trong giai đoạn 2021 - 2023, tương đương 438 tỷ đồng. Thị phần của EMS cũng giảm từ 5,5% năm 2021 xuống còn 3,05% trong năm 2023. Tuy nhiên, nỗ lực kiểm soát chi phí hiệu quả và tối ưu hóa hoạt động kinh doanh đã giúp EMS đạt được kết quả khả quan về biên lợi nhuận, với mức tăng từ 3,2% lên 3,6%.
Còn đối với Ninja Van và BEST Express là các đơn vị có vốn đầu tư nước ngoài, chuyên phục vụ mảng thương mại điện tử, khách hàng B2B, và chính thức bước chân vào Việt Nam lần lượt là vào tháng 3/2018 và 2019. Tuy nhiên, mức tăng trưởng của 2 đơn này tương đối chậm hơn so với J&T Express, và lỗ lũy kế vẫn liên tục tăng lên qua từng năm.
Nhất Tín Express, tiền thân hoạt động trong lĩnh vực logistics, và bắt đầu gia nhập thị trường chuyển phát từ 2020. Được sự hậu thuẫn của Quỹ MEF III của Mekong Capital, Nhất Tín Express từng đặt nhiều mục tiêu tham vọng, nhưng đang có biểu hiện hụt hơi khi đứng trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường. Nhất Tín Express đạt hơn 1.000 tỷ đồng vào năm 2022, tuy nhiên đà tăng trưởng đã chững lại trong năm 2023 với doanh thu giảm 12,5% xuống còn khoảng 900 tỷ đồng so với cùng kỳ. Và do giai đoạn đầu tư mở rộng mạng lưới cho dịch vụ chuyển phát, nên Công ty liên tục ghi nhận lỗ trong 3 năm qua.
247Express ghi nhận mức tăng trưởng doanh thu đều đặn trong những năm gần đây, đạt 700 tỷ đồng vào năm 2023. Tuy nhiên, lợi nhuận sau thuế khá khiêm tốn và có xu hướng giảm dần.
Nguồn: Báo cáo thị trường chuyển phát nhanh của Vietdata năm 2023
Comments