Tăng trưởng xanh và bền vững là xu hướng kinh tế tất yếu mà các địa phương cần tuân thủ. Để hạn chế ngay từ đầu các dự án đầu tư có nguy cơ đe dọa đến môi trường, mới đây, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã công bố Chỉ số xanh cấp tỉnh (PGI) và coi đây là công cụ sàng lọc, góp phần xanh hóa môi trường sản xuất, kinh doanh của mỗi địa phương.
Sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam đang đặt ra những thách thức không nhỏ đối với công tác bảo vệ môi trường, nhất là khi Việt Nam đang kỳ vọng trở thành nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và thuộc nhóm nước có thu nhập cao toàn cầu vào năm 2045. Ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Giám đốc Trung tâm Vụ Pháp chế VCCI đã nhấn mạnh điều này trong buổi tọa đàm mới đây với chủ đề “Vùng ĐBSCL phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường và giải phóng PGI” được tổ chức tại tỉnh Trà Vinh.
Thách thức phía trước
Việt Nam hiện đứng trước những thách thức liên quan đến quản trị môi trường khi mô hình tăng trưởng của đất nước có một khiếm khuyết chung là tốn nhiều năng lượng đầu vào nhưng các biện pháp kiểm soát chất lượng phát triển và môi trường chưa phát huy hiệu quả. Điều này có thể dẫn đến sự cố môi trường như nhà máy nhiệt điện than.
Căn cứ Nghị quyết 24/NQ-TW năm 2013 và Kết luận 56 năm 2019 của Bộ Chính trị, Chính phủ đã có nhiều chương trình, chính sách quan trọng như Nghị quyết 136/NQ-CP về phát triển bền vững; Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi 2020; và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 trên cơ sở thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2011-2020 đã ban hành trước đó. Việt Nam cũng tham gia nhiều điều ước và cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường và biến đổi khí hậu. Trong đó, Việt Nam là thành viên tích cực thực hiện cam kết không phát thải khí nhà kính ròng tại COP26 và cam kết chuyển đổi sang năng lượng xanh.
Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu hướng tới phát triển bền vững và tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, như ông Thạch chỉ ra, các chính sách của Chính phủ có vai trò quyết định, nhưng việc phát huy hiệu quả của các chính sách đó phụ thuộc vào từng địa phương, bao gồm các cơ quan có thẩm quyền, các cơ quan liên quan và cộng đồng doanh nghiệp.
Theo nghiên cứu của VCCI, các địa phương khó thực hiện chính sách của Trung ương. Thứ nhất, thông tin từ tình hình thực tế không đủ để các địa phương xây dựng chương trình, kế hoạch và hành động. Thứ hai, chính quyền địa phương cần có chính sách đồng bộ để tránh sự lặp lại các mục tiêu và hành động nhằm đạt được kết quả tốt nhất trong bối cảnh có rất nhiều chính sách của Chính phủ.
PGI tham gia môi trường
Một trong những giải pháp mà VCCI kỳ vọng sẽ góp phần tháo gỡ khó khăn cho các địa phương là sáng kiến xây dựng Chỉ số xanh cấp tỉnh. PGI – do VCCI khởi xướng và được Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) hỗ trợ, xuất phát từ thực trạng của Việt Nam, sẽ tập trung hỗ trợ chính quyền địa phương giải quyết các thách thức về môi trường và biến đổi khí hậu.
Đồng thời, góp phần xây dựng mô hình tăng trưởng bền vững tại Việt Nam thông qua việc tạo cơ chế hợp tác giữa chính quyền và các cơ quan liên quan, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp. Từ cách tiếp cận thực tế của Việt Nam, PGI được thiết kế theo hướng cho phép địa phương dễ dàng lựa chọn, xác định và thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng quản trị môi trường. “Các tiêu chí cấu thành PGI được đặt ra để thuận tiện cho việc áp dụng, tương tự như Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do VCCI nghiên cứu và công bố hàng năm kể từ năm 2005”, ông Thạch nói.
PGI sẽ cung cấp những thông tin, dữ liệu hữu ích cho nỗ lực đổi mới của địa phương, góp phần xác định những cách làm hay để lan tỏa những thông điệp tích cực, khắc phục những tồn tại. Ông Thạch cho biết thêm, đây là công cụ hữu ích hỗ trợ chính quyền địa phương trong công tác điều hành, quản lý.
Đối với các doanh nghiệp và nhà đầu tư, PGI sẽ cung cấp những tài liệu tham khảo hữu ích cho hoạt động sản xuất kinh doanh tại các địa phương, giúp họ biết về các chính sách và những gì cần ưu tiên. Đồng thời, các chính sách do địa phương đưa ra và được PGI đo lường sẽ giúp các nhà đầu tư nắm bắt cơ hội kinh doanh tốt hơn.
PGI có bốn chỉ số thành phần và nhiều tiêu chí để đo lường và đánh giá. Trong đó, 4 chỉ số thành phần gồm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tác động xấu của biến đổi khí hậu, đảm bảo tuân thủ các tiêu chí môi trường tối thiểu, vai trò quản lý của chính quyền cấp tỉnh trong thúc đẩy thực hành xanh và các chính sách khuyến khích, dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường.
Vai trò của chính quyền địa phương
Nguyễn Phương Bắc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Bắc Ninh cho biết, Bắc Ninh đã có quy hoạch phát triển xanh từ năm 2013 và phát triển xanh vẫn là trọng tâm đối với tỉnh này. Theo ông Bắc, có 3 vấn đề tỉnh cần giải quyết: Thứ nhất, thu hút đầu tư có chọn lọc. Năm 2013, Bắc Ninh ban hành Danh mục ngành, nghề không ưu đãi đầu tư. “Đây là cách làm giúp nhà đầu tư tiết kiệm thời gian, không phải làm việc với cơ quan chức năng của tỉnh nếu không đáp ứng được các điều kiện đầu tư theo quy định”, ông Bắc nói.
Thứ hai, giải quyết vấn đề môi trường đối với làng nghề thủ công truyền thống tại các khu công nghiệp bằng cách chuyển các khu công nghiệp thành khu đô thị. “Một phần ba khu công nghiệp sẽ được chuyển đổi thành khu đô thị vào năm 2030 theo quy hoạch mới”, ông Bắc nói và cho biết thêm rằng một ngành chủ lực, từng là thế mạnh của địa phương, như sản xuất giấy và thép, có thể được xem xét. chấm dứt vào năm 2026-2030.
Thứ ba, phải có những dự án xanh thực tế làm mẫu để các nhà đầu tư, doanh nghiệp tham khảo khi muốn bắt kịp xu hướng tăng trưởng xanh. Nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển bền vững và tăng trưởng xanh, bà Vũ Kim Chi, Phó trưởng Ban Xúc tiến đầu tư tỉnh Quảng Ninh cho rằng, để hiện thực hóa chủ trương, cần có tư duy và tầm nhìn của cấp quản lý trong quy hoạch.
Tỉnh Quảng Ninh tự hào có các mỏ than, ngay cả ở trung tâm thành phố. “Chúng tôi đã áp dụng công nghệ để khai thác than sạch hơn”, ông Chi nói và nhấn mạnh kết quả đạt được là nhờ tầm nhìn chiến lược của chính quyền địa phương.
Cụ thể, từ năm 2013, khi xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, tỉnh đã mời Công ty TNHH McKinsey & Company Việt Nam, tư vấn hàng đầu của Mỹ, chuyển đổi nền kinh tế “nâu” sang xanh, lấy du lịch và công nghiệp chế biến làm nền tảng. làm trọng tâm, sẽ được phát triển theo mô hình kinh tế xanh do các tập đoàn tư vấn hàng đầu thế giới chỉ ra”, ông Chi nói và cho biết thêm “đây là nền tảng cho sự thành công của chúng ta ngày hôm nay”.
Câu chuyện phát triển xanh của tỉnh Bắc Ninh và Quảng Ninh cho thấy chính quyền tỉnh đóng vai trò quyết định trong việc tăng cường bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế. Nếu một chính sách tốt mà không được triển khai tốt thì khó có thể thu được kết quả như mong đợi.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Tổng thư ký VCCI, các địa phương có thể áp dụng các giải pháp sau: thứ nhất, tổ chức thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường và tiến hành thu hút đầu tư có chọn lọc. Thứ hai, ưu tiên bảo vệ môi trường và phát triển bền vững trong các chương trình mua sắm công của chính quyền địa phương.
Theo ông, điều này rất quan trọng vì nó giúp định hướng cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư địa phương. Thứ ba, tư vấn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa hiểu biết về chính sách bảo vệ môi trường.
Theo ông Tuấn, chính quyền địa phương có thể, trong thẩm quyền của mình, ban hành các chính sách và cung cấp các nguồn lực để hỗ trợ các dự án tăng trưởng xanh. “Có nhiều dư địa cho chính quyền địa phương theo định hướng này”, ông Tuấn nhấn mạnh và cho biết PGI sẽ đóng vai trò là tiêu chí để các địa phương sàng lọc các dự án đầu tư khi bắt đầu tiếp nhận một dự án mới.
(The Saigon Times)
Comments